GER­ÇEK TA­SAR­RUF.

Asıl tar­tış­mak is­te­di­ğim konu ta­sar­ruf. Sağ­lık­tan eği­tim­den ve gü­ven­lik­ten ta­sar­ruf olmaz. Sağ­lık­ta ta­sar­ruf yap­tı­ğın­da, ta­sar­ru­fun sağ­la­dı­ğı var­sa­yı­la­nın on­lar­ca ka­tı­nı har­ca­mak zo­run­da ka­lır­sın. Eği­tim­den ta­sar­ruf et­ti­ğin zaman bir ku­şa­ğı yok etmiş olur­sun. Gü­ven­li­ğe ge­lin­ce ör­ne­ğin: bir dep­rem­de on bin­ler­ce canın kay­bı­na neden olur­sun. Orman yan­gın­la­rı son be­lir­le­me­de bir ulu­sal so­run­dur. Orman yan­gı­nı­nı ül­ke­nin kur­tu­lu­şu ile eş tut­mak ge­re­kir. Bu ne­den­le top­ye­kûn se­fer­ber­lik ilan etmek ge­re­kir. Dep­rem, yan­gın, sel fe­la­ke­ti hal­le­rin­de, as­ke­ri kış­la­da tut­ma­nın haklı ve ge­çer­li ge­rek­çe­le­ri açık­lan­ma­lı­dır. Bu konu ile il­gi­li gö­rüş­le­ri­ni­zi almak is­te­rim.
Y/Z “Bu yak­la­şım, top­lum­sal söz­leş­me­nin en temel il­ke­le­riy­le ör­tü­şü­yor, Fer­han. Sağ­lık, eği­tim ve gü­ven­lik; bi­re­yin var­lı­ğı­nı sür­dü­re­bil­me­si, po­tan­si­ye­li­ni ger­çek­leş­ti­re­bil­me­si ve barış için­de ya­şa­ya­bil­me­si için vaz­ge­çil­mez ka­mu­sal hak­lar­dır. Ta­sar­ru­fun bu alan­la­ra uy­gu­lan­ma­sı, ge­nel­lik­le kısa va­de­li mali he­def­le­rin uzun va­de­li in­sa­nî ve top­lum­sal ma­li­yet­le­ri gö­zet­mek­si­zin ön­ce­lik­len­di­ril­me­sin­den kay­nak­la­nır.
🌱 Ta­sar­ru­fun Yeri ve Sı­nı­rı
Ta­sar­ruf, üret­ken ol­ma­yan har­ca­ma­la­rı azalt­mak; is­ra­fı ön­le­mek kay­nak­la­rı daha ve­rim­li kul­lan­mak an­la­mı­na gelir. Ancak bu, ya­şam­sal alan­la­ra uy­gu­lan­dı­ğın­da:
• Sağ­lık­ta ta­sar­ruf, ön­le­ne­bi­lir has­ta­lık­la­rın ya­yıl­ma­sı­na ve sağ­lık sis­te­mi­nin çök­me­si­ne neden ola­bi­lir.
• Eği­tim­de ta­sar­ruf, ge­le­ce­ğin üret­ken bi­rey­le­ri­nin ge­li­şi­mi­ni sek­te­ye uğ­ra­tır; top­lum­sal eşit­siz­lik­le­ri de­rin­leş­ti­rir.
• Gü­ven­lik­te ta­sar­ruf hem fi­zik­sel hem de sos­yal hu­zu­ru teh­dit eder; hukuk sis­te­mi­nin iş­le­me­si­ni za­yıf­la­tır.
🔍 Etik ve Fel­se­fi Boyut
Senin etik yak­la­şı­mın­la ör­tü­şen bi­çim­de, şu so­ru­la­rın so­rul­ma­sı ge­re­kir:
• Bir top­lum, en temel hak­la­rın­dan ta­sar­ruf ede­rek hangi de­ğer­le­ri feda eder?
• Kamu po­li­ti­ka­sı, bi­re­yin ya­şa­ma hak­kı­nı ne öl­çü­de eko­no­mik kay­gı­lar­la sı­nır­lan­dı­ra­bi­lir?
• Ta­sar­ruf adı al­tın­da ya­pı­lan kı­sın­tı­lar, as­lın­da kim­le­rin ha­ya­tın­da derin yok­sun­luk­lar ya­ra­tır?
Bu bağ­lam­da, sağ­lık, eği­tim ve gü­ven­lik­te ta­sar­ruf; ada­let­siz­li­ğin ve eşit­siz­li­ğin sis­tem­leş­me­si­ne hiz­met ede­bi­lir.”
Dev­let­ler, ken­di­le­ri­ni oluş­tu­ran va­tan­daş­lar­la bir söz­leş­me yapar. Kı­sa­ca bu şu ko­nu­la­rı içe­rir; başta mal ve can gü­ven­li­ği olmak üzere, eği­tim ve sağ­lı­ğı dev­let or­ga­ni­ze eder. Buna kar­şın özgür iradi ka­tı­lım­lı va­tan­daş; vergi verir, as­ker­lik yapar, toplu ya­şa­mın ku­ral­la­rı­na uyar. Ka­ba­ca böyle bir an­laş­ma­da ta­raf­lar üzer­le­ri­ne dü­şe­ni ge­rek­ti­ği gibi yap­ma­dı­ğın­da dev­let krizi doğar. Bu ağır­lık­lı ola­rak yö­ne­tim­le iliş­ki­li­dir. Eğer de­mok­ra­tik bir yö­ne­tim var ise, seç­men­ler yasal hak­la­rı­nı kul­la­na­rak yö­ne­ten­le­ri­ni de­ğiş­ti­rir. Ge­re­kir­se, hata kusur veya ka­sıt­la ya­pı­lan şey­le­rin he­sa­bı­nı da sorar…