Değerli okuyucular, haftada bir gün hukuki kavram ve düzenlemeler üzerinde konuşacağız. Bugünkü konumuz, yeni yargılama usullerinden olan Basit Yargılama Usulü.
24/10/2019 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 7188 sayılı Kanun ile ceza muhakemesinde mevcut duruşmalı yargılama modeline seçenek olarak Basit Yargılama Usulü adalet sistemimize girmiştir. Türk ceza yargısına yeni giren Basit Yargılama Usulünde duruşma açılmadan yargılama yapılmaktadır, yargının hızlanması açısından önemli bir gelişmedir. Bu usul 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 251 ve 252 nci maddelerinde düzenlenmiştir. Basit yargılama usulü yargının iş yükünün azalmasına, zaman ve insan kaynaklarının verimli kullanılmasına imkan sağlar, nitelikli ve karmaşık suçların yargılamasına daha fazla vakit ayrılmasına imkan verir.
Basit yargılama usulü aşağıdaki özelliklere ve uygulama kapsamına sahiptir;
1) İddianamede belirtilen suç adli para cezasını ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiriyorsa uygulanabilir.
2) Basit yargılama usulü ile yargılamada usul işlemleri azaltılmıştır. Mahkemeler duruşma açmadan dosya üzerinden karar verir, sade ve hızlıdır, uzun zaman alan prosedürler yoktur.
3) Basit yargılama usulünün uygulanıp uyulanmayacağını mahkeme takdir eder. Mahkeme bu usulün uygulanmasına karar vermiş olsa da hüküm verilinceye kadar her aşamada bu usulü yeterli görmezse duruşmalı ve genel hükümlere göre yargılamaya devam edebilir.
4) Basit yargılama usulü; bazı kısıtlılık halleri (yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, sağır ve dilsizlik) ile soruşturma veya kovuşturma yapılması izin ya da talep gerektiren suçlar hakkında uygulanmaz.
5) Basit yargılama usulü kapsamına giren bir suç, bu kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmişse bu usul uygulanmaz.
6) Basit yargılama usulü kapsamına giren bir suç için duruşma günü verilmiş ise o suç için artık basit yargılama usulü uygulanmaz.
Basit Yargılama Usulünde İşlemlerin yürütülme şekli
Mahkemece iddianame kabul edildikten sonra tensip kararı verilir. Tensip kararında basit yargılama usulüne göre yargılamaya karar verildi ise;
a) İddianame taraflara tebliğ edilir.
b) Beyan ve savunmalarını on beş gün içinde yazılı olarak bildirmeleri istenir. Yapılan tebligatta “duruşma yapılmaksızın hüküm verilebileceği” belirtilir.
c) Beyan ve savunma için verilen süre sonunda duruşma yapılmadan, savcılığın görüşü alınmadan, Türk Ceza Kanununun 61 inci maddesindeki şartlara uygun olarak hüküm belirlenir. Hüküm içeriği Ceza Muhakemesi Kanununun 223 üncü maddesinde belirtilen seçeneklerden birine göre tespit edilir (karar verilir).
d) Mahkûmiyete kararı verildi ise nihai ceza dörtte bir oranında indirilebilir.
e)Mahkeme, şartların bulunması durumunda; kısa süreli hapis cezaları seçenek yaptırımlara çevrilebilir, hapis cezası ertelenebilir. Sanık tarafından yazılı olarak karşı çıkılmaması kaydıyla hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı da verilebilir.
Basit Yargılama Usulünde İtiraz
İtiraz yargılamada kutsal bir haktır. Kişinin savunma hakkı gibi temel bir hak olup verilen karara haklı itiraz maddi gerçeğin ortaya çıkması için önemlidir. Bu usulde itiraz şekli ve sonuçları aşağıdaki şekildedir:
*Basit yargılamada karara tebliğini takiben on beş gün içinde itiraz hakkı vardır. Bu süre içerisinde itiraz edilmeyen hükümler kesinleşir. Kararda itiraz edilecek yetkili merci belirtilir.
*Süresi içerisinde itiraz edildiği takdirde mahkemece bu sefer duruşmalı yargılama yapılır ve genel usullere göre devam edilir.
*Duruşmaya taraflar gelmese bile tarafların yokluğunda hüküm verilebilir. Bu husus mahkeme davetiyesinde belirtilir.
*Duruşmadan önce itiraz eden itirazından vazgeçer ise duruşma yapılmaz ve karara itiraz edilmemiş sayılır.
*İtiraz üzerine duruşmalı yargılamaya geçen mahkeme önceki (basit yargılama usulü ile verdiği) karar ile bağlı değildir, yeni bir karar verir ve bu karar önceki karardan farklı olabilir.
*İtiraz üzerine mahkemece duruşmalar sonunda verilen yeni kararlar genel hükümlere göre kanun yoluna tabidir. İtiraz üzerine verilen hüküm sanık lehine ise itiraz etmemiş olanlar da verilen kararlardan yararlanır.
Basit Yargılama Usulü kapsamındaki bazı suçlar
Adli para cezasını ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az ceza gerektiren suçlar için uygulanabildiğini yukarıda belirtmiştim. Bu suçlardan bazıları şunlardır: Basit yaralama, taksirle yaralama, çocuk düşürme, çocuk düşürtme, basit cinsel taciz, tehdit, konut dokunulmazlığının ihlali, iş ve çalıma hürriyetinin ihlali, sendikal hakların kullanılmasının engellenmesi, haksız arama, dilekçe hakkının kullanılmasının engellenmesi, kişilerin huzur ve sükununu bozma, haberleşmenin engellenmesi, hakaret, hasız fiil nedeniyle hakaret, kişinin hatırasına hakaret, kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması, verileri yok etmeme, hir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla hırsızlık, ibadethanelere ve mezarlıklara zarar verme, güveni kötüye kullanma, bedelsiz senedi kullanma, kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf, taksirli iflas, karşılıksız yararlanma, bilgi vermeme, genel güvenliğin tehlikeye sokulması, tehlikeli maddelerin izinsiz olarak bulundurulması veya el değiştirmesi, akıl hastası üzerindeki bakım ve gözetim yükümlülüğünün ihlali...
.
