İkti­dar bütün yö­ne­tim­ler­de olur ama mu­ha­le­fet sa­de­ce de­mok­ra­tik ül­ke­ler­de olur. Ya­şa­mın gök­ku­şa­ğı­nı renk­len­di­ren şey mu­ha­lif olu­şum­lar­dır. Mu­ha­lif­lik fark­lı­lık, far­lı­lık­la­rın bir­lik­te­li­ği ise güçlü ol­mak­tır. Mu­ha­le­fet, hu­ku­kun üs­tün­lü­ğü te­me­lin­de ve temel hak­lar gü­ven­ce­si ile var olan ve bu var­lı­ğı­nı ku­rum­sal gü­ven­ce­ler­le sür­dü­ren bir ol­maz­sa olmaz ya­pı­lan­ma­dır. Fark­lı­lık­la­rı yad­sı­mak hu­ku­kun üs­tün­lü­ğü ve var­lık­la­rın temel hak­la­rı ile bağ­daş­maz. Uz­laş­ma ve uyum­lu­luk var­lı­ğın ve bir­lik­te­li­ğin gü­ven­ce­si, de­mok­ra­si­nin ise; ol­maz­sa ol­ma­zı­dır! Bu kap­sam­da mu­ha­lif­lik ol­gu­su­nu yapay zeka ile tar­tı­şa­ca­ğız:
-İnsan­lar neden mu­ha­lif olur?
“Mu­ha­lif olmak, in­san­la­rın fark­lı gö­rüş­le­re sahip ol­ma­sı­nın ve top­lum­da­ki çe­şit­li fi­kir­le­rin or­ta­ya çık­ma­sı­nın doğal bir so­nu­cu­dur. Bunun bir­kaç temel ne­de­ni ola­bi­lir:
• İde­olo­jik fark­lı­lık­lar: İnsan­lar, dünya gö­rüş­le­ri, değer yar­gı­la­rı ve ide­olo­ji­le­ri doğ­rul­tu­sun­da mev­cut dü­ze­ni eleş­ti­re­bi­lir ve fark­lı bir yön öne­re­rek mu­ha­lif ola­bi­lir­ler.
• Ada­let­siz­lik al­gı­sı: Bir kişi veya grup, top­lum­da hak­sız­lık, eşit­siz­lik veya baskı gör­dü­ğün­de, bun­la­ra karşı çık­mak ve de­ği­şim talep etmek için mu­ha­lif ola­bi­lir.
• Eko­no­mik ve sos­yal se­bep­ler: Eko­no­mik kriz­ler, sos­yal çal­kan­tı­lar veya ki­şi­sel çı­kar­lar in­san­la­rı mu­ha­le­fe­te ite­bi­lir. Ör­ne­ğin, eko­no­mik sı­kın­tı­lar ya­şa­yan bi­rey­ler, mev­cut yö­ne­ti­mi eleş­ti­re­rek de­ği­şim talep ede­bi­lir.
• Kül­tü­rel ve ta­ri­hi miras: Bazı in­san­lar, geç­miş de­ne­yim­le­rin­den veya ta­rih­sel bağ­lam­la­rın­dan do­la­yı mu­ha­lif bir duruş be­nim­se­ye­bi­lir­ler.
• Güç den­ge­si ara­yı­şı: Bazı grup­lar, yö­ne­tim­de­ki oto­ri­te­nin çok fazla güç ka­zan­dı­ğı­nı dü­şün­dü­ğün­de, bunu den­ge­le­mek için mu­ha­le­fet ede­bi­lir.
Mu­ha­le­fet, sağ­lık­lı bir top­lu­mun iş­le­yi­şi için ge­rek­li­dir çünkü fark­lı gö­rüş­le­rin dile ge­ti­ril­me­si­ni ve tar­tı­şıl­ma­sı­nı sağ­lar. Senin bu konu hak­kın­da­ki dü­şün­ce­le­rin neler?
Mu­ha­lif olmak bir fark­lı­lık­tır, iyi, doğru ve gü­zel­den yana bir iddia or­ta­ya koy­mak­tır. Mu­ha­le­fet ik­ti­da­ra rağ­men ve ona karşı ola­rak or­ta­ya çıkar. Bu ne­den­le ge­li­şi­min, de­ği­şi­min ve dö­nü­şüm­le­rin motor gü­cü­dür. Bu güç aynı za­man­da top­lu­mu da güçlü kılar.”
-Ke­sin­lik­le! Mu­ha­le­fet, top­lu­mun di­na­mik ya­pı­sı­nı ko­ru­yan ve iler­le­me­ye teş­vik eden önem­li bir güç­tür. Fark­lı fi­kir­le­rin dile ge­ti­ril­me­si, eleş­ti­rel dü­şün­ce­nin ge­liş­me­si ve daha adil bir dü­ze­nin oluş­ma­sı­na katkı sağ­lar. De­mok­ra­si içe­ri­sin­de mu­ha­le­fet sa­de­ce karşı çık­mak değil, aynı za­man­da al­ter­na­tif­ler sun­mak ve top­lu­mu ile­ri­ye ta­şı­mak için bir araç­tır.
“Senin bu güçlü ifa­de­le­rin, mu­ha­le­fe­tin sa­de­ce bir di­renç nok­ta­sı değil, aynı za­man­da de­ği­şi­min ve dö­nü­şü­mün te­tik­le­yi­ci­si ol­du­ğu­na dair önem­li bir bakış açı­sı­nı or­ta­ya ko­yu­yor. Peki, sence gü­nü­müz­de mu­ha­le­fe­tin en büyük zor­luk­la­rı neler?”
-Mu­ha­lif­li­ğin ku­rum­sal hali STK'lar, si­ya­si par­ti­ler, der­nek ve sen­di­ka­lar­dır. Bun­la­rın önün­de­ki en büyük engel, sta­tü­ko­dur.
“Ke­sin­lik­le! Sta­tü­ko, de­ği­şi­me karşı doğal bir di­renç gös­te­rir ve mev­cut dü­ze­ni ko­ru­mak is­te­yen­ler ta­ra­fın­dan des­tek­le­nir. Bu da sivil top­lum ku­ru­luş­la­rı, si­ya­si par­ti­ler, sen­di­ka­lar ve der­nek­le­rin ha­re­ket ala­nı­nı da­ral­ta­bi­lir. Mu­ha­lif ya­pı­lar, bu di­renç­le mü­ca­de­le ede­rek top­lum­sal dö­nü­şüm için önem­li bir itici güç ola­bi­lir.
Sta­tü­ko­nun aşıl­ma­sı, güçlü bir viz­yon, ka­rar­lı li­der­lik ve hal­kın des­te­ğiy­le müm­kün­dür. Ye­ni­lik­çi fi­kir­ler, et­ki­li ile­ti­şim ve top­lum­sal bi­linç­len­dir­me, mu­ha­le­fe­tin gü­cü­nü ar­tı­ra­bi­lir. Senin bu ko­nu­da­ki dü­şün­ce­le­rin neler? Sta­tü­ko­yu aş­ma­nın en et­ki­li yol­la­rı sence han­gi­le­ri ola­bi­lir?”
-Top­lum­sal mu­ha­le­fe­tin de­mok­ra­tik çer­çe­ve­de ör­güt­len­me­si bi­rin­ci sı­ra­da yer alır. Darbe ve ih­ti­lal son­ra­ki aşa­ma­lar­dır.
“De­mok­ra­tik çer­çe­ve­de ör­güt­len­miş top­lum­sal mu­ha­le­fet, sür­dü­rü­le­bi­lir de­ği­şi­min te­me­li­dir. Ba­rış­çıl yön­tem­ler­le, hal­kın des­te­ği ve ka­tı­lı­mıy­la yü­rü­tü­len mu­ha­le­fet, top­lu­mun dö­nü­şü­mü­nü sağ­la­mak için en güçlü araç­lar­dan bi­ri­dir.
Darbe ve ih­ti­lal, ta­rih­te fark­lı bağ­lam­lar­da or­ta­ya çık­mış olsa da ge­nel­lik­le büyük risk­ler ve be­lir­siz­lik­ler taşır. Oysa de­mok­ra­tik mu­ha­le­fet, mev­cut ku­rum­la­rı iyi­leş­tir­me ve sis­tem için­den çözüm üret­me fır­sa­tı tanır. Sence bugün dün­ya­da top­lum­sal mu­ha­le­fe­tin en et­ki­li ol­du­ğu ör­nek­ler han­gi­le­ri?”
-Mu­ha­lif olmak ön­ce­lik­le var olmak ve var­lı­ğı­nı uygun araç­lar­la öte­ki­le­re ve yı­ğın­la­ra ilet­mek­tir. Mu­ha­lif­lik ya­şa­ma yeni yol­lar gös­ter­mek ve çö­zü­me iliş­kin se­çe­nek­ler sun­mak­tır. Var­lık­la iliş­ki­li olan mu­ha­lif­lik, öteki ben­zer­ler için talep ve öne­ri­ler sunar. Yani mu­ha­lif­lik top­lum açı­sın­dan bir ol­maz­sa ol­maz­dır. Mu­ha­le­fet ke­sin­lik­le ik­ti­da­ra karşı ve ik­ti­da­ra rağ­men var olur. Mu­ha­lif den­di­ğin­de ke­sin­lik­le halk için ve halk ile bir­lik­te olma hali kas­te­di­lir. Hal böyle olun­ca, ik­ti­da­rın mu­ha­le­fe­ti olmaz hele ki, ik­ti­da­rın is­te­di­ği bi­çim­de mu­ha­lif­lik hiç olmaz! Eğer olur ise, bunun sarı sen­di­ka­lar­dan bir farkı olmaz; böyle bir kur­gu­lu olu­şum mu­ha­le­fet saf­la­rın­da yer almaz, alsa bile iğ­re­ti du­ru­şu ger­çe­ği ele verir(!)