Seçim yaklaşıyor, partilerin seçim beyannamelerine dikkat edin, çünkü bunlar parti/partiler iktidar olunca hükûmet programı haline gelir.
Parti Programları
Partiler, görüşlerini parti programlarıyla yansıtırlar. Programlar, partinin kuruluşu ile belirlenir, zamanla revize edilebilir. Bunlar çok ideal, çok mükemmel devlet ve yönetim fikri öngörebilir. Yasal ideolojik görüşleri içerebilir. Vizyon belgesi niteliği olan belgelerdir. Partiler; Liberal, devletçi, laik, muhafazakar, milliyetçi, çevreye duyarlı, sosyalist... vb. gibi siyasi görüşlerin veya söylemlerin biri veya bir kaçını benimsenmiş olabilir. Seçmen beklentilerinin parti politikalarına yansıtılma şekli ve çözümün/çözümlerinin ne şekilde olacağı partinin siyasi yelpazede savunduğu ideoloji veya siyasi görüşle ilgilidir. Bu görüş parti programlarında net bir şekilde kendini belli edebilir.
Partiler, seçime hazırlanırken sorun ve talep tespiti yaparlar
Partiler, seçim beyannamesini oluşturmak için halkın isteklerini algılamak üzere çalışmalar yapar. Bu algılama; halktan gelen talepler, halkın ayağına giderek yerinde incelemeler, basına yansıyan olay ve sorunlar, entelektüel çevrelerin görüşleri, partinin danışmanları, liderin ve merkez yönetimin görüşleri, il ve ilçe yönetimlerinin görüşleri, parti programı ve benzeri dinamikler göz önüne alınarak yapılır.
Seçim beyannamesinin oluşturulması için yukarıda bahsettiğim sorun tespiti çalışmaları çeşitli nedenlerle gerekli ve yeterli seviyede oluşturulamamış olabilir. İktidarın uygulamalarının beğenilmemesi nedeniyle halkta tepki oluşabilir, bu yüzden iktidar partisinin milletvekilleri ve il ve ilçe yöneticileri ile halkın zamanla iletişim bağları azalır veya kopabilir. Muhalefet partileri de iktidar yıpranmamış ise güven sorunu yaşarlar ve halk onlarla sorunlarını paylaşmayabilir. Parti içi iletişim de iyi değilse sorun aktarımı ve çözüm üretimi yeterli seviyede olmayabilir. Sorun algılaması yeterli ve gerekli düzeyde yapılamamış veya yeterli düzeyde görüş alındığı halde partinin üst organları yanlış bir eleme yaptı ise seçmen beklentileri parti programına yansıtılamamış olur.
Popülizm riski
Halkın sorunlarının tümünün bir partinin benimsediği ideoloji ve politikalar içinde çözümünün olduğunu ve bu çözümlerin halkı tatmin edeceğini düşünmek ise ütopik olur. Bu yüzden partilerin geniş kitlelere ulaşmak için bir çeşit ilkesizlik olarak adlandırılabilen popülist söylem ve uygulamalara yöneldiği de günümüzde daha yüksek yoğunlukla görülmektedir. Popülizm; lider, parti, hükümet ve devlet arasındaki yasal sınırları aşındırır, demokratik dengeleri bozar, denetim mekanizmalarını işlevsiz kılar ve demokrasi karşıtı potansiyelleri de güçlendirir. Özellikle sağ partilerde popülist söylemler daha yaygındır. Halk iradesini meşruiyet kaynağı olarak gösterip demagogların çoğunluğu manipüle etme tehlikesi nedeniyle çoğunluk iradesinin sınırlandırılmasına yönelik yasal düzenlemeler ve saygı duyulan etik kurallar gereklidir.
Baskı grupları
Seçim beyannamelerinde bazı güçlü grupların istekleri de yer alabilir. Toplumun her kesiminin mümkün olduğunca beyannamede yer bulması hedeflenirse de ilkeli bir parti oy alamamayı göz önüne alarak bazı marjinal grupların istek ve taleplerine yer vermez. Seçim beyannamelerinde yasalarla kısıtlanmamış ise Anayasayı, devletin yapısını değiştirmeyi ve siyasal rejimde dönüşümü öngören görüşlere yer verilmesi önemli ve aynı zamanda risklidir. Bu görüşler çağdaş ve demokratik normlarla donatılacak şekilde demokratik gelişmeyi içermesi halinde olumlu dönüşüme imkan verebilir. Ancak, aksi durum totaliter bir yapıya veya kaosa neden olur. Halkın tepkisinin yoğun olduğu dönemlerde yapılan seçimlerde marjinal görüşlere verilen oy oranı artabilir.
Hükûmet programlarının oluşması
Seçim beyannamesi halkta olumlu algı oluşturan parti veya partiler seçimde başarılı olur. İktidara gelenler seçim beyannamelerinde taahhüt ettiklerini ne kadar büyük bir oranda hükûmet programına aktarabilirlerse halkın iradesi ve talepleri icra edilebilir güce dönüşmüş olur. Seçimde beyan edilenlerin hükûmet programlarında yer almaması ilk olumsuz algıyı doğurur. Yer alıp da uygulanmayan, yapılmayan talepler seçmende ikinci hoşnutsuzluk sebebidir. Uygulamaların yetersizliği beklentiyi karşılamaması üçüncü olumsuzluk olarak halkın ve muhalefetin eleştirilerine neden olur. Halk, değişen yaşam koşulları nedeniyle yeni taleplerde bulunur. Karşılığı bulunmayan tüm bu sorunlar seçmende değişim arayışını yeniden öne çıkarır.
Son söz: Parti programları afaki olabilir, ancak halkın talepleri, partilerin seçim beyannameleri ve hükumet programı uyumlu ve uygulanabilir olmalıdır.
