Utan­mak, in­san­lı­ğın en temiz duy­gu­la­rın­dan bi­ri­dir. Utan­mak in­sa­ni bir say­gın­lık ya­ra­tır. Utan­mak, bir konum yan­sı­tan olum­lu algı bi­çi­mi­dir. Buna alı­şıl­mış bi­çim­de “in­sa­ni algı” de­di­ği­miz­de türcü ve ay­rım­cı bir yak­la­şı­mı ifade etmiş olu­yo­ruz. Ger­çek­te, utan­mak sa­de­ce in­san­la­ra özgü bir durum ol­ma­yıp, bazı can­lı­la­rın­da bu duy­gu­yu dav­ra­nış­la­rı ile yan­sıt­tık­la­rı bi­lin­mek­te­dir.
Utanç du­yul­ma­sı ge­re­ken şey­ler, ya­pıl­ma­ma­sı ge­re­ken is­tem­siz dav­ra­nış­lar­dır. Hata ola­rak ni­te­le­necek bir dav­ra­nı­şın sa­hi­bi bu olum­suz­lu­ğun far­kı­na var­dı­ğı an utanç duy­gu­su or­ta­ya çıkar. Uta­nan kişi, is­tem­siz ola­rak yap­tı­ğı bir şey­den hoş­nut ol­ma­dı­ğı­nı ve bunun için mah­cu­bi­yet duy­du­ğu­nu an­la­tır.
Uta­nıl­ma­sı ge­re­ken dav­ra­nış­lar ge­nel­lik­le hak ve hu­ku­ka ay­kı­rı olan ve temel hak­la­rı (tüm var­lık­la­rın) yok sayan veya gör­mez­den gelen dav­ra­nış­lar­dır. Bu dav­ra­nış­la­rı bi­le­rek ya­pan­la­rın utan­ma­sı değil, utan­maz­lı­ğı söz ko­nu­su olur. İstem­siz dav­ra­nış­lar­da bu­lu­nan­la­rın ko­nu­mu utan­cın bo­yu­tu­nu ar­tı­rır. So­rum­lu veya yet­ki­li ki­şi­le­rin bu tür­den dav­ra­nış­lar ser­gi­le­me­si, af­fe­di­le­bi­lir tür­den de­ğil­dir.
Utan­maz­lı­ğa konu ola­bi­lecek, temek hak­la­ra ay­kı­rı tutum ve dav­ra­nış­lar (tüm var­lık­lar için) şu nok­ta­lar­da to­par­la­na­bi­lir:
1-Ya­lan söy­le­mek,
Bulur ana kar­nın­da­ki ço­cu­ğu yok­sul­luk;
Yapar ya­pa­ca­ğı­nı, çel­me­ler ta­ka­rak!
En­gel­ler ko­ya­rak yo­lu­na, ka­rar­tır ge­le­ce­ği­ni;
Ye­nil­giy­le baş­lar, ça­re­siz­lik­ler­le dolu ya­şa­ma­ya!...
2-Hır­sız­lık,
Ar­tı­yor ka­yıp­lar, hızla bü­yü­yor tut­sak­lık!
Geç­mi­şe ha­yıf­la­nır­ken, elden gitti ge­lecek;
Var­lı­ğı­mız yok­luk­lar, so­luk­la­rı­mız ödünç…
Söndü mev­sim­ler, artık her mev­sim ka­ra­kış!
3-İhanet,
Sı­ra­dan­lar­dan ca­ni­ler ya­rat­tı­lar, yet­me­di;
Ma­ya­la­dı­lar ço­cuk­tan katil üre­ten ka­ran­lık­la­rı!
Da­ğıt­tı efen­di­ler, pa­yı­na dü­şe­ni aldı kul­lar.
Ne yazık ki, ço­ğun­lu­ğun pa­yın­da ya­şa­mak yoktu!
4-İnanç­la­rı çıkar aracı ola­rak kul­lan­mak,
5-Hu­ku­ku baskı aracı ola­rak kul­lan­mak,
6-Var­lık­la­rın, var­lık sür­dür­me­ye iliş­kin temel hak­la­rı­nı yok say­mak veya gör­mez­den gel­mek,
7-Ye­ti­min, yok­su­lun ve zayıf ko­num­da olan­la­rın hak­la­rı­nı gasp etmek,
8-Çı­kar­la­rı­nı baş­ka­la­rı­nın za­ra­rı­na kul­lan­mak,
9-Ola­nak­la­rı ol­ma­sı­na kar­şın, ih­ti­yaç için­de olan­la­ra yar­dım­dan ka­çın­mak,
10-Ay­rım­cı­lık ve ka­yır­ma­cı­lık yap­mak,
11-So­rum­lu­lu­ğu­nun ge­re­ği­ni yap­ma­mak,
12-İftira atmak, da­ya­nak­sız suç­la­ma­lar­da bu­lun­mak,
13-Ya­sa­la­ra uy­ma­mak, ya­sa­la­ra uy­ma­yan­la­rı gör­mez­den gel­mek veya ko­ru­yup kol­la­mak,
14-Ya­kın­la­rı­nı ve yan­daş­la­rı­nı, ya­sa­la­ra ay­kı­rı ola­rak ka­yır­mak,
15-Ül­ke çı­kar­la­rı­nı ki­şi­sel çı­kar­la­rı­na kur­ban etmek,
16-Top­lu­mun azım­san­ma­ya­cak grup­la­rı­nı tu­tar­sız ve da­ya­nak­tan yok­sun suç­la­ma­lar­la iti­bar­sız­laş­tır­mak,
17-Yan­lış­la­rı­nı sür­dür­mek­te ısrar etmek,
18-Ya­sa­la­rı, ku­rum­la­rı ve ortak aklı devre dışı bı­rak­mak,
19- De­ne­tim­den ve hesap ver­mek­ten ka­çın­mak,
20-Fark­lı araç ve yön­tem­ler­le va­tan­daş­la­rı­nın ya­şa­ma bi­çi­mi­ne mü­da­ha­le etmek!

Vic­dan­la­rı­nın göz­le­ri kör
Unu­tul­muş­luk tut­sa­ğı bel­lek­le­ri
Hepsi terk edil­miş sokak saf­lı­ğın­da
Ön­ce­den plan­lan­mış du­yar­sız­lık­lar.